[Persian] Halloween

افسانه كهن ايرلندى هنوز زنده است

مرگ جك خسيس

ترجمه: سيما مشهورى

در حالى كه آنگلوساكسون ها رسم ديرينه ۳۱ ماه اكتبر «هالووين» يا «شب ساحره ها» را جشن مى گيرند، ساكنان كشور هاى اسپانيايى زبان، اول ماه نوامبر را به برپايى جشن سنتى خود كه «روز اموات» نام دارد اختصاص مى دهند.
اجراى اين مراسم كه داراى مضمونى مذهبى و سنتى است در هر يك از اين كشور ها با ويژگى هاى خاص خود همراه است. جشن «هالووين» طى قرون متمادى تحت تاثير فرهنگ هاى گوناگون مخصوصاً رومى ها و اقوام سلت بوده است. در توصيف سمبل هاى مرسوم اين روز، مثل جادوگران سوار بر جارو هاى بلند، كدو تنبل هاى فانوس مانند و گربه هاى سياه، روايت هاى گوناگونى نقل شده است.
سلت ها ششصد سال قبل از ميلاد در سرزمين خود «اسكاسيا»، شمال فرانسه و ايرلند كنونى، مى زيستند. در فرهنگ اين قوم اول ماه نوامبر روز آغازين سال نو به شمار مى آمد. روزى كه به جشن و سرور آراسته مى شد و پيام آور پايان «فصل آفتاب» و آغاز «فصل تاريكى» و زمستان بود.
سلت ها بر اين باور بودند كه در شب ۳۱ اكتبر يا «شب سام هين» اموات شرور، ارواح خبيثه، جادوگران سرگردان و نيرو هاى بدطينت در هيئت گربه هايى سياه به زمين باز مى گردند و در تمام طول شب به آ زار و اذيت زنده ها مى پردازند. به همين جهت براى در امان ماندن از گزند ارواح خبيثه، خود را به لباس مبدل درمى آوردند تا شبيه آنها به نظر برسند و پشت در خانه هايشان براى اشباح سرگردان غذا و خوراك مى گذاشتند.بعد از تسلط رومى ها بر سرزمين سلت ها بسيارى از آداب و رسوم فاتحان در فرهنگ اين قوم نفوذ كرد. از جمله اعيادى كه در سنن رومى ها جشن گرفته مى شد «روز پومونا» نام داشت كه در اول ماه نوامبر به افتخار «پومونا» الهه درخت و ميوه برپا مى شد و سيب، نماد اين جشن بود. مصادف شدن اين جشن با «شب سام هين» باعث درهم آ ميختن اين دو رسم با يكديگر شد.سال ها بعد با گسترش مسيحيت در سرزمين هاى اروپايى و بريتانيا، ۳۱ اكتبر آخرين روز سال در نظر گرفته شد و كليساى كاتوليك رومى ها اول نوامبر را «روز قديسين» اعلام كرد، روزى كه در آن ياد و خاطره مقدسان و شهيدان گرامى داشته مى شد. به رغم تلاش انبوه مسيحيان مردم همچنان جشن «سام هين» و «پومونا» را در اين دو روز از سال برگزار مى كردند و از تركيب و تقارن همزمان اين اعياد بود كه روز «هالووين» در اين سرزمين ها شكل گرفت و يكى از جشن هاى رسمى مردم شد.
رنگ سياه و نارنجى، رنگ هاى سمبليك و مرسوم اين روز به شمار مى روند. از آنجا كه جشن در طول شب برگزار مى شود سياه، رنگ سنتى اين مراسم است و نارنجى رنگ كدو تنبل هايى است كه داخل آن يك شمع روشن قرار مى دهند و برش هاى روى آن صورتى وحشتناك را تداعى مى كند. كدو ها كه در ايوان، پله ها و پشت در خانه ها به وفور يافت مى شوند، نمود چشمگيرى در اين مراسم دارند.
• افسانه ايرلندى
وجود كدو هاى نارنجى رنگ در اين روز به يك افسانه كهن ايرلندى بازمى گردد كه حكايت مرگ مرد خسيسى به نام «جك» است. اين مرد پس از مرگش اجازه ورود به آسمان را نمى يابد و چون شيطان را هميشه به باد ريشخند مى گرفته است به جهنم نيز راه داده نمى شود، به اين ترتيب جك فانوس به دست به آوارگى ابدى در كره زمين محكوم مى شود.ايرلندى ها در سرزمين مادرى خود از شلغم و چغندر كه به شكل صورتك هاى ترسناكى درآورده مى شد در تزئين مراسم خود استفاده مى كردند و در طول زمان با مهاجرت شمار زيادى از ايرلندى هاى خرافه پرست به آمريكاى شمالى، كدو تنبل جاى شلغم و چغندر را گرفت، چون در فصل پاييز بيشتر يافت مى شد.در مكزيك سنت ديرينه «روز اموات» در دو روز اول ماه نوامبر برگزار مى شود زيرا بنا به يك باور عمومى در اين روز مردگان به خانه هاى خود در زمين باز مى گردند. روز نخستين ماه به گراميداشت خاطره كودكان از دست رفته خانواده «فرشتگان كوچك» اختصاص دارد و در دومين روز با برگزارى مراسمى مشابه از سوى بازماندگان از خاطره بزرگان و نياكان درگذشته تجليل مى شود. سرخپوستان هم مثل سفيدپوستان مراسم آئينى «روز اموات» را با شكوه هر چه تمام تر برگزار مى كنند.تداركات اين جشن از ماه ها قبل از شروع فصل كاشت گل هميشه بهار، آغاز مى شود و در تكاپوى فراهم كردن مقدمات جشن پرورش دهندگان گل، سفال ساز ها، نانوا ها و شيرينى پزى ها، فروشندگان شمع و... بسيار فعالند و بازار كسب و كار آنها پررونق است.
• جشن در گورستان ها
گراميداشت خاطره درگذشتگان به شكلى جشن گونه در گورستان ها انجام مى شود. مردم با پاك كردن اطراف مقبره ها از علف هاى هرز و تزئين گور ها با تاج گل هايى از گل هميشه بهار و نهادن تصاويرى از مردگان خويش، از عزيزان مرده ياد مى كنند. افروختن آتش، نوشيدن نوشابه هاى خانگى و نواى ساز هاى محلى در كنار عطر بخور ها و شمع هاى رنگين، چهره اى شاد به اين مراسم مى بخشد.
خانواده هاى سنتى تر مراسم را در خانه هاى خود برگزار مى كنند. آنها محراب هايى را براى تجليل از روح درگذشتگان خويش آماده مى كنند و با گل هاى هميشه بهار مى آرايند. گذاشتن يك ظرف آب و يك دست لباس پاكيزه در ورودى خانه به اين معناست كه روح شخص متوفى به محض رسيدن به خانه حمام كند و آماده شركت در جشن شود. در اطراف محراب غذا، نان، ميوه، گل، شيرينى و نوشيدنى مورد علاقه فرد مرحوم قرار داده مى شود و به هنگام شب، زنده ها در خوردن اين سفره رنگين سهيم شده و خوراك ها بين افراد خانواده دوستان و همسايگان تقسيم مى شود.
هر يك از اجزاى اين سفره ضيافت، مفهومى خاص دارد. شمع و بخور هاى عطرآگين به منظور يارى مردگان در يافتن مسير خانه هايشان روشن مى شوند، پارچ آب براى فرو نشاندن عطش روح تازه از راه رسيده است، نمك به معناى پيراستگى و پراكندن گلبرگ هاى هميشه بهار در اطراف محراب براى هدايت روح به آن سمت است.
پيش از شام كودكان خانواده براى گرفتن هداياى خود كه شامل جمجمه هاى شكلاتى و شكرى است به خيابان مى روند، در خانه ها را مى كوبند و پول يا شكلات هديه مى گيرند.غذاى مرسوم اين جشن برنج، لوبيا، مرغ، كدوى شيرين، سيب زمينى، نوشيدنى هاى خانگى و يك نوع نان مخصوص است كه از تركيب آرد، سفيده تخم مرغ و شكر خمير آن به دست مى آيد. اين خمير را به شكل جمجمه هاى كوچك درمى آورند و بعد در تنور مى پزند.
از اواسط ماه اكتبر تا اولين هفته ماه نوامبر بازار هاى مكزيك مملو از لباس هاى فانتزى و زينت هايى است كه براى برگزارى اين جشن استفاده مى شوند. جمجمه و اسكلت هاى مصنوعى، اسباب بازى هاى ترسناك، گل هاى ابريشمى، صليب و شمع، گل هاى هميشه بهار و تاجر خروس و... از جمله كالاهايى هستند كه فرا رسيدن جشن را نويد مى دهند.
اين روز در كشور هاى آمريكاى لاتين با تفاوت هايى جشن گرفته مى شود و در پاره اى از اين كشور ها مانند گواتمالا در حاشيه اين مراسم مسابقاتى چون اسب دوانى برگزار مى شود.
در اسپانيا اين جشن از فضاى مذهبى ترى برخوردار است. مردم با حضور در گورستان ها و نهادن دسته هاى گل بر مقابر، به مردگان خويش اداى احترام مى كنند و بدين گونه قرابت زنده ها با مرد ه ها بار ديگر تجديد مى شود.
منابع: -Tradiciones alrededor detl mundo
- The Mexican tradition
Quoted by Prince Ali