تمدن هاى باستانى خاورميانه

برگرفته ازكتاب اطلس Ancient Mesopotamia دراين نقشه محدوده سرزمين آشور در شمال بين النهرين و قلمرو بابل در جنوب آن منطقه با دو رنگ متفاوت مشخص شده است . توصيح آن كه در نقشه هاى قديمى ، سرزمين بين النهرين Mesopotamia ناميده
مى شود
عيلام، سومر، آكد، مصر، بابل، آشور، ماد، پارس و مصر از كهن ترين تمدن هاى خاورميانه اند و جهان امروز مديون چالش هايى است كه اينان آغازگر آن بوده اند.
عيلام از نظر جغرافيايى درباختر ايران امروزين قرارداشت ومهم ترين شهر آن « شوش» بود. اگر بخواهيم محدوده عيلام را در روى نقشه ايران ترسيم كنيم شامل خطه خوزستان ، لرستان، پشتكوه وكوه هاى بختيارى مى شود.
عيلامى ها دراوج اقتدارشان مهم ترين كارشان تجارت بود وقلمرو بازرگانى اين قوم از هند تا مصر امتداد داشت. مشكل عيلاميان از زمانى آغاز شد كه دست به كشور گشايى زدند.
عيلام درقرن ۱۲ پيش از ميلاد به اوج قدرت وعظمت خود رسيده بود وچون دراين ايام همسايه غربى عيلام ( بابل) دچار ضعف و سستى شده بود درحدود سال ۱۱۶۰ پيش از ميلاد عيلام به بابل حمله كرد و درقلمرو بابل ويرانى هاى بسيار به بار آورد .
عيلامى ها در اين جنگ غنائم فراوانى به دست آوردند كه پادشاه عيلام تمامى آنها را به معابد شوش تقديم كرد. با فتح بابل توسط عيلاميان سراسر دره دجله و بيشترين قسمت از سواحل خليج فارس وبه عبارت ديگر سراسر ايران غربى قلمرو حكومتى عيلام شد وازمجموعه اين نواحى نخستين كشور پادشاهى عيلام كه مركز آن شهر شوش بود پديد آمد.
گروهى ازمحققين تاريخ براين باورند كه عيلامى ها دراوايل هزاره اول پيش از ميلاد مسيح با نخستين مهاجران آريايى تماس حاصل كردند وبدين ترتيب عيلاميان و آرياييان از لحاظ هنرى و تمدنى دريكديگر تأثير گذاشتند.پايان هزاره دوم پيش از ميلاد پايان دوره عظمت عيلام است وبا تجديد عظمت بابل توسط نبوكد نصر ( بخت نصر) ، بابلى ها به انتقام شكست بابل از عيلام به اين كشور حمله كردند وعيلام يكسره ويران شد. بدين ترتيب عيلام تا چند قرن دچار بحران بودو چون دچار مسائل داخلى خود بود به سرعت فرسوده و آسيب پذير شد. سرانجام دولت مقتدر آشور كه تمام بين النهرين را تحت نفوذ خود داشت موقع را براى يكسره كردن كار عيلام مناسب ديد وشاه عيلام را از سلطنت بركنار كرد وچون عيلاميان درسال ۶۴۰ پيش از ميلاد به قصد به بدست آوردن استقلال از دست رفته خود قيام كردند سپاه آشور حملات خود را از سر گرفت و سراسر عيلام اشغال شد.
آشوريان شوش را كه بدون جنگ تسليم شده بود به خاك و خون كشيدند . عيلاميان يا كشته شدند يا گريختند و طبقه برگزيده آنان تبعيد گرديدند وازغنايم آنچه قابل حمل بود به آشور برده شد. پس از اين شكست عيلام قدر است نكرد ونام آن از صفحه تاريخ محو شد.
سومرى ها
يكى ديگر از تمدن هاى باستانى آسياى غربى تمدن سومر است. سومرى ها بالاى خليج فارس ودر اطراف دجله وفرات سكونت داشتند و آكدى ها درطرف شمال شرقى اين ناحيه واين دو قوم از زمان هاى بسيار قديم دراين نواحى مى زيستند ودرحقيقت يك قوم به شمار مى رفتند.
كارهايى را كه سومريان براى پيشرفت تمدن بشرى كرده اند به اين شرح خلاصه مى توان كرد.
۱ـ اختراع خط ميخى
۲ـ وضع قوانين مدنى كه پايه قوانين حمورابى شد.
۳ـ ايجادعلوم وصنايع مختلف تا آنجا كه يونانى ها مبانى علم هيأت ،طب و صنايع مختلف را از سومرى ها آموختند.
سومرى ها درحدود سال ۳۵۰۰ پيش از ميلاد نواحى جنوبى بين النهرين را اشغال كردند اما به طور دقيق مشخص نيست كه اين مردم از كجا آمده اند. سومرى ها تا سال ۳۵۰۰ پيش از ميلاد به سرعت رشد كردند وحكومت منطقه وسيعى را دردست داشتند. درسال ۲۳۴۰ پيش از ميلاد دست اندازى مهاجران سامى زبان منجر به سقوط سومر شد.
درحكومت سومريان تثبيت فرمانروايان وابسته به تأييد كاهنان بود. به نظر مى رسد كه دراوايل حكومت سومريان فرق چندانى ميان سلطنت وروحانيت وجود نداشته ولى دراواخر دوره سومرى ها دراين مورد تنشى آشكار ديده مى شود ونشانه هايى از تلاش پادشاهان براى يافتن يك موقعيت الهى مشاهده مى شود.
دولت آكد
تأثير دوران فرمانروايى آكدى ها با زمان كوتاه اقتدارشان تناسبى ندارد. درحالى كه معمولاً زنجيره موروثى با هر حلقه زنجير ضعيف تر مى شود، درمورد تسلط آكد بر بين النهرين استثنائاً برعكس بود زيرا آكدى ها در زبان و فرهنگ و مذهب بين النهرين وقوانين مدنى ، نظامى آن ناحيه درمدت ۱۵۰ ساله قدرت خود آنچنان تأثير گذار شدند كه اين تأثير تا ۲ هزار سال بعد تا دوران بابلى ها وآشورى ها وتا آمدن هخامنشيان برقرار ماند.سارگن پايه گذار اين حكومت جنوب بين النهرين ـ بخش هايى از آسياى صغير و سوريه امروزى و عيلام را تحت تصرف خود درآورد و در افسانه هاى آكدى آمده است كه او در جنوب بين النهرين ۳۴ بار جنگيده است. سارگن كه براى خود لقب «پادشاه سومر و آكد» را برگزيده بود بر بيش از ۶۵ شهر تسلط داشت.

حكومت اور
مردم اور تجارت پيشه بودند، حكومت اور بر بيشتر محدوده جنوبى بين النهرين تسلط داشت. انواع كالاها از اور به اقيانوس هند فرستاده مى شدو اشياى گرانبها براى برگزيدگان «اور» وارد مى شد. «اور» در حدود سال ۲۷۵۰ پيش از ميلاد اهميت پيدا كرد. اورى ها به زودى بيشترين قسمت بين النهرين را به تصرف خود درآوردند. اور در جنوب شرقى بغداد واقع است و نام امروزى آن (تل المقيره) است.كاوش هاى باستان شناسى نشان مى دهد كه اور چندين بار توسط مهاجمان اشغال شده است.
اور در سال ۱۹۵۰ پيش ازميلاد توسط عيلامى ها اشغال شد، سپس سارگن پادشاه «آكد» در سال ۲۳۴۰ اور را تسخير كرد. بعدها مردم اور آكدى ها را بيرون كردند و در حدود ۲۱۰۰ سلسله پادشاهى اورتاسيس شد.
اورنمو UR - NAMMU كشاورزى را احيا كرد، ويرانى ها را ترميم نمود و بنيانگذار قوانين پيشرفته اى شد كه ازنظر آزادانديشى بر قوانين حمورابى برترى داشت. اين قوانين سيصد سال پيش از حمورابى وضع شد و در زمان خود جامع و كامل بود.موضو ع قوانين وضع شده بيشتر رهايى سرزمين «اور» از دست دزدان و راهزنان و شورشيان بود.
ادامه دارد

روزنامه ایران

بهرام