'اي ايران' پس از ۶۰ سال هنوز تازه و محبوب

ابوالحسن نجوا
برگرفته از سايت فارسي بي بي سي

بافت اين سرود و اشعار آن به گونه اي است که تمامي گروههاي سني از کودک تا بزرگسال مي توانند آن را اجرا کنند.

ارکستر موسيقي ملي ايران در آخرين جمعه مهر ماه (۲۳مهر) و در شصتمين سالگرد خلق سرود "اي ايران" بار ديگر اين سرود را در حضور ۷۰۰ تماشاگر در تالار وحدت تهران اجرا کرد.
فرهاد فخرالديني که رهبري ارکستر ملي را بر عهده داشت، پيش از اجرا از شصت ساله شدن "اي ايران" خبر داد که به گرمي از سوي حاضران استقبال شد چنانکه جمعيت حاضر در تالار وحدت همصدا با نوازندگان و خوانندگان ارکستر ملي، گروه کري ۷۰۰ نفره شکل دادند و سرود را مانند اولين اجراي آن در ۶۰ سال پيش دسته جمعي خواندند.

سرود اي ايران در ۲۷ مهر سال ۱۳۲۳ در تالار دبستان نظامي دانشکده افسري فعلي و در حضور جمعي از چهره هاي فعال موسيقي ايران متولد شد.

اين قطعه را روح الله خالقي آهنگساز نامدار روي شعري از حسين گل گلاب ساخت. ويژگي شعر اي ايران آن است که واژگان آن تنها از زبان فارسي است و واژگان بيگانه در آن راه نيافته است.

سرود اي ايران در فضايي حماسي و در آواز دشتي ساخته شده است. گفته مي شود که ملودي اصلي و پايه اي کار از برخي نغمه هاي موسيقي بختياري که از فضايي حماسي برخوردار است، گرفته شده است.

با پرداخت و تنظيم حرفه اي زنده ياد خالقي اين سرود در اجراي نخست به صورت کرخوانده شد، اما ساختار محکم شعر و موسيقي آن سبب شد تا در دهه هاي بعد خوانندگان مطرحي همانند غلامحسين بنان و نيز اسفنديار قره باغي آن را به صورت تکخواني هم اجرا کنند.

اگرچه نام بنان در موسيقي آوازي ايران شهرتي افسانه اي دارد، اما بسياري از کارشناسان موسيقي اجراي اسفنديار قره باغي را بهترين اجراي تکخوان از اين سرود مي دانند. قره باغي از صدايي پر و استوار برخوردار بود و بسياري از سرودهاي حماسي حاصل صداي وي است.

پاي اين سرود به سينما هم کشيده شد. در سالهاي پاياني دهه شصت ناصر تقوايي فيلمساز صاحب نام ايراني از زنده ياد حسين سرشار، خواننده صاحب نام موسيقي کلاسيک و اپرا، خواست نقش معلم سرودي را بر عهده بگيرد که به دانش آموزان سرود اي ايران را آموزش مي دهد.

اين فيلم که نام اي ايران را بر خود داشت در فضايي کميک ماجراي ساخت و اجراي اين سرود و همزمان وقوع انقلاب ايران را در يکي از شهرهاي کوچک شمالي به تصوير مي کشد.

درسالهاي اوليه پس از انقلاب اين سرود براي مدت کوتاهي به عنوان سرود ملي از راديو و تلويزيون پخش مي شد، ‍اما با سيطره گرايشهاي ضد ملي گرايي، اين سرود هم چند سالي از رسانه هاي داخلي ايران حذف شد تا اينکه در يک دهه اخير به تناوب از اين سرود در مناسبتهاي مختلف تاريخي استفاده شده و مي شود.

بافت اين سرود و اشعار آن به گونه اي است که تمامي گروههاي سني از کودک تا بزرگسال مي توانند آن را اجرا کنند. همين ويژگي سبب شده است تا اين سرود در تمامي مراکز آموزشي و حتي کودکستانها قابليت اجراداشته باشد.

ويژگي ديگر فراگيري اين سرود به لحاظ امکانات اجرايي است که به هر گروه ، يا فرد امکان مي دهد تا بدون ساز نيز آن را اجرا کنند. ضمن انکه در اين سرود تلفيق شعر و موسيقي نيز به شکلي استادانه صورت گرفته و موسيقي در نقطه هاي اوج و حماسي تر خود روي بيتهاي حماسي تر نشسته است.

اي ايران از چنان محبوبيت و عموميتي بين ايرانيان برخوردار است که شايد بتوان آن را سرود ملي غير رسمي ايران ناميد.